poniedziałek, 26 grudnia 2011

W dniu świętego Szczepana, pierwszego męczennika

Gdy głęboka cisza zalegała wszystko, a noc w swoim biegu dosięgała połowy,
wszechmocne Twe słowo z nieba, z królewskiej stolicy, jak miecz ostry niosąc Twój nieodwołalny rozkaz, jak srogi wojownik runęło pośrodku zatraconej ziemi.
I stanąwszy, napełniło wszystko śmiercią: nieba sięgało i rozchodziło się po ziemi.
I zaraz zaczęły ich trapić straszne senne widziadła, i opadła ich trwoga nieoczekiwana.
A padając każdy gdzie indziej na wpół umarły, wyjawiał przyczynę, dla której umierali:
trapiące ich sny uprzedziły ich o tym, by nie ginęli w nieświadomości, czemu strasznie cierpią.
Także na sprawiedliwych przyszła próba śmierci, doszło na pustyni do zagłady wielu, ale gniew ten nie był długotrwały.
Spiesznie bowiem wystąpił w obronie Mąż Nienaganny, niosąc broń swojej posługi: modlitwę i przebłagalną ofiarę kadzielną. Stawił czoło gniewowi, położył kres klęsce, okazawszy, że Twoim jest sługą.
Przezwyciężył on gniew nie siłą ciała, nie mocą oręża, lecz słowem pokonał Karzącego, przypominając dane ojcom obietnice i przymierza.
Gdy umarli już padali gromadnie na siebie, stanął pośrodku i położył kres zapalczywości i przeciął jej drogę do żywych.
Bo cały świat był na długiej jego szacie, chwalebne imiona ojców wyryte na czterech rzędach kamieni i na diademie jego głowy Twoja wspaniałość.
Przed nimi to ustąpił, ich uląkł się Niszczyciel, dosyć bowiem było samej próby gniewu.
(Mdr 18,14-25)

„Dziękujemy wam, drodzy Muzułmanie, za więcej męczenników, którzy będą wstawiali się za nami w niebie, gdzie znajdują się wraz z Bogiem Wcielonym”:
http://rorate-caeli.blogspot.com/2011/12/regem-martyrum-dominum-venite-adoremus.html

niedziela, 25 grudnia 2011

Pochwała parafii w Podłężu

Podłęże nie jest moją rodzinną parafią; przeprowadziłam się tutaj dopiero kilka lat temu z wielkiego miasta odległego o 300 kilometrów. Choć wieś jest bardzo stara — należała do założonego prawie 800 lat klasztoru benedyktynek w sąsiednich Staniątkach — parafię erygowano dopiero po II wojnie. Kościół został zbudowany w latach sześćdziesiątych XX wieku i do złudzenia przypomina elewator zbożowy. Estetyka wnętrza również jest, delikatnie mówiąc, nieudana.
Jest to jednak jedyna wada mojej parafii i uważam za wielkie szczęście, że trafiłam właśnie tutaj. W Podłężu dzieją się bowiem rzeczy wyjątkowe, które w Polsce są niezmierną rzadkością. Nie ma ich nawet u dominikanów krakowskich, cieszących się w kręgach miłośników godnej i pięknej liturgii niezmiennie wysoką renomą.
Nasza wieś, choć leży tylko kilkanaście kilometrów od Krakowa, jest ostoją prawdziwego śpiewu tradycyjnego — takiego, jakiego można posłuchać już tylko w nielicznych regionach kraju, jak Podhale, Kurpie czy Biłgorajskie. W chórze parafialnym śpiewają wyłącznie mężczyźni, mocnymi, niskimi, białymi głosami. Jest to śpiew nietemperowany, modalny, ze wszystkimi koniecznymi ciążeniami, w powolnym tempie marsza, tak jak śpiewano jeszcze w latach pięćdziesiątych, zanim wyedukowani w nowoczesnych szkołach muzycznych organiści wprowadzili do kościołów tempa zbliżone do kankana. Panowie mają grube segregatory z dawnymi pieśniami, pisanymi piękną staropolszczyzną, których w większości nie znam, choć muzyką liturgiczną interesuję się od lat. I oczywiście, skoro śpiewają w sposób tradycyjny, nie doświadczają powszechnego w zachodnioeuropejskich chórach i scholach problemu z opadającą intonacją. Mogą zaśpiewać i dwadzieścia zwrotek, jak podczas procesji Bożego Ciała, a trzymają stale tę samą dominantę. Słuchanie naszego chóru jest dla mnie po prostu rozkoszą.
Mamy też dwóch organistów. Jeden z nich jest zawodowcem, ale umie uszanować tradycje muzyczne miejsca, w którym się znalazł, i wie, że pracuje w kościele, a nie w filharmonii (zdaje się, że wśród organistów takie podejście nie jest wcale częste). Wtóruje w dość tradycyjny — jak na obecne czasy — sposób, nie uprawia estradowych solówek i nie przeszkadza ludowi w śpiewie. Drugi to miejscowy chłopak. Grać uczy się dopiero od kilku miesięcy, ale jest urodzonym śpiewakiem tradycyjnym. Organista z tradycyjną emisją głosu, której nie zniszczyła szkoła organistowska z pretensjami do opery, to po prostu skarb.
W dni powszednie często żadnego z organistów nie ma i wtedy śpiew prowadzi pani Mitoń. Pani Mitoń oczywiście jest śpiewaczką tradycyjną i repertuar też ma tradycyjny. Słychać ją doskonale w całym kościele, a pewnie i na zewnątrz, bo śpiewacy tradycyjni nie potrzebują do wykonywania swego kunsztu mikrofonu — niezbędnej protezy poczucia wartości każdego dzisiejszego organisty i księdza. Czuję się wtedy, jakbym wskoczyła do książek o historii śpiewu kościelnego, do czasów, gdy organów i organistów na wsiach jeszcze nie było i śpiewał zgromadzony w kościele lud, któremu przewodził miejscowy kantor. Tej sztuki nie uczy się w szkole — kantorstwo to powołanie rodzące się w lokalnej wspólnocie śpiewaczej.
Niestety w parafii powstała typowa młodzieżowa schola z gitarami, wykonująca z estradową manierą szansonetki sacro polo a la Edyta Górniak. Podobno tak musi być, gdyż inaczej młodzieży się do kościoła dzisiaj nie przyciągnie. Nie jestem do końca przekonana i skrycie pielęgnuję nadzieję, że ten nowomodny pseudoliturgiczny wynalazek, pod wpływem kilkusetletniej miejscowej tradycji śpiewaczej, w końcu zaniknie sam. Na szczęście na mszach dziewczyny wykonują dość rzadko. Myślę, że nic się nie stanie, jeśli ograniczą się do uatrakcyjniania parafialnych ognisk i wycieczek dla młodzieży.
Śpiew nie wyczerpuje zalet mojej parafii. Jakieś trzy lata temu naszym proboszczem został ksiądz prałat Tomasz Boroń, który wcześniej przez kilkanaście lat był dyrektorem Księżówki (domu rekolekcyjnego Episkopatu Polski w Zakopanem). Oprócz niego mamy też rezydenta, starszego księdza Teodora, który mówi naprawdę dobre kazania, oraz młodego wikarego Piotra, tuż po seminarium. Ksiądz Boroń jest zwolennikiem starannej i godnej liturgii, i w ciągu zaledwie kilkunastu miesięcy zdołał postawić liturgię w naszym kościele, wcześniej bardzo niechlujną i pośpieszną, na naprawdę wysokim poziomie. Ryt jest posoborowy, ale księża odprawiają msze w pobożnym i modlitewnym skupieniu, podobnie jak „trydenci”, starannie wykonując wszystkie gesty. Włożono dużo pracy w edukację liturgiczną ludu i ministrantów, a z szuflad zakrystii wyjęto dostojne, pięknie haftowane ornaty „skrzypce” (choć niestety brak jest wszystkich kolorów). W dni powszednie księża dość często „bez powodu” odmawiają Kanon Rzymski — jest to cymes, którego nigdy nie udało mi się wyprosić u dominikanów...
Dzięki kilkuletnim obserwacjom mogę stwierdzić, że stawiana przez obrońców pięknej liturgii teza, iż starannie odprawiana liturgia przyciąga ludzi do kościoła, jest prawdziwa. Frekwencja na mszach w tygodniu po „reformie liturgicznej” księdza proboszcza wyraźnie wzrosła, choć trwają one teraz trochę dłużej.
Zdjęcia przedstawiają szopkę w naszym kościele — ruchomą, przyciągającą dzieci, a jednocześnie estetyczną i wykonaną z naturalnych materiałów. Wraz z pojawieniem się proboszcza Boronia z kościoła zanikły styropianowe dekoracje a la akademia pierwszomajowa.
Zapraszam do Podłęża :)




piątek, 23 grudnia 2011

Nie mam czasu na wigilię

I tej samej nocy spożyją mięso pieczone w ogniu, spożyją je z chlebem niekwaszonym i gorzkimi ziołami. Nie będziecie spożywać z niego nic surowego ani ugotowanego w wodzie, lecz upieczone na ogniu, z głową, nogami i wnętrznościami. Nie może nic pozostać z niego na dzień następny. Cokolwiek zostanie z niego na następny dzień, w ogniu spalicie. Tak zaś spożywać go będziecie: Biodra wasze będą przepasane, sandały na waszych nogach i laska w waszym ręku. Spożywać będziecie pośpiesznie, gdyż jest to Pascha na cześć Pana.

Pierwotnie w Kościele nie obchodzono świąt Bożego Narodzenia. Uważano, że wszystkie jego treści zawierają się w Święcie Świąt — Zmartwychwstaniu. Gdy zaś w IV wieku je wprowadzono, użyto po prostu formularza liturgicznego ze święta Zmartwychwstania; uważano bowiem, że wydarzenia te są ze sobą ściśle powiązane — Narodzenie wskazuje na Paschę. (Autor naszej kolędy „Mędrcy świata, Monarchowie” przejawił więc rzadką wrażliwość teologiczną, umieszczając w niej słowa: „A proroctwo Jego zgonu już się w świecie szerzy”). Boże Narodzenie miało zatem wigilię i radosną oktawę, podczas której każdego dnia obowiązywał ten sam formularz, gdyż był to właściwie jeden świąteczny dzień rozciągnięty na osiem. Adwent miał natomiast charakter równie pokutny jak Wielki Post, i trwał tyle samo.

W Kościele Zachodnim po świadomości tego związku Bożego Narodzenia z Męką, Śmiercią i Zmartwychwstaniem Pana pozostały jedynie obchodzone w obrębie oktawy święta świętego Szczepana, pierwszego męczennika, w dniu 26 grudnia, i Świętych Młodzianków w dniu 28 grudnia. Nie ma już święta Obrzezania Pańskiego, którym ósmego dnia po Narodzeniu (czyli 1 stycznia), zgodnie z logiką żydowskiego i ewangelicznego kalendarza, kończyła się oktawa. Później przemianowano je na Imienia Jezus, a podczas Wielkiej Rewolucji Liturgicznej zlikwidowano je całkiem, przenosząc nie wiedzieć czemu na jego miejsce z 11 października ustanowione w 1931 roku święto Bożej Rodzicielki Maryi (jak ja lubię to hipermarketowo-marketingowe podejście Kościoła rzymskiego — wszystko trzeba nieustannie zmieniać, przerabiać i modernizować, żaden produkt nie może być w sprzedaży dłużej niż przez mgnienie oka; jeśli tylko klient zdąży się do niego przyzwyczaić, należy go natychmiast wycofać i zastąpić jakiś innym, oczywiście znowu opatrzonym krzyczącym napisem NOWOŚĆ! UJ! NOVINKA!).

Kościoły Wschodnie, przywiązane do tradycji, nadal świętują Boże Narodzenie tak samo jak przez całe wieki. W Adwencie obowiązuje post; nie jada się żadnych produktów zwierzęcych, nawet nabiału, a ryby tylko w soboty i niedziele. W dniu Wigilii post jest najsurowszy; jedynym większym posiłkiem jest kolacja, podczas której powinno się jeść jedynie kutię — gotowane zboże z miodem i bakaliami (jest to pamiątka wydarzenia z IV wieku, gdy zgodnie z legendą cesarz Julian Apostata nakazał skazić całą żywność na targach Konstantynopola krwią zwierząt zabitych na ofiarę bożkom; na szczęście dzięki Bożej interwencji chrześcijanie dowiedzieli się o tym i kupili na posiłek wyłącznie zboże). Nie ma wielogodzinnego ucztowania przy stole uginającym się od rzekomo postnych potraw. Atmosfera czuwania i wyczekiwania na przyjście Pana trwa do północy, kiedy rozpoczyna się Pasterka; za to od razu po niej rozpoczyna się świętowanie i ucztowanie — z nieobecnymi od kilku tygodni wędlinami i wszelkimi innymi przysmakami.

Dzięki zachowywaniu tradycji chrześcijanie wschodni (przynajmniej ci niezeświecczeni) ocalają Adwent oraz unikają przejedzenia w Wigilię. Poza tym jednak czyhają na nich te same pułapki co na katolików. Jak wyczytałam, dla dwóch trzecich Polaków najważniejsze podczas świąt jest bowiem spędzanie czasu w gronie rodzinnym, natomiast aspekt religijny ma znaczenie tylko dla około 30 procent. Nic więc dziwnego, że prasa pełna jest teraz porad, jak się obżerać, by się nie rozchorować, i jak przetrwać te trudne dni. Oto artykuł z brytyjskiego The Sun, udostępniony przez Onet:

Krótki podręcznik przetrwania świąt
Najpewniej już szykujemy się psychicznie do corocznej świątecznej awanturki nad przypalonym indykiem. Badanie z 2010 roku wykazało, że 40 proc. z nas uważa Boże Narodzenie za stresujące i męczące przedsięwzięcie, a jedna czwarta spodziewa się co najmniej jednej kłótni w okresie świątecznym [...] — Jesteśmy pod presją, bo wszyscy po raz kolejny usiłujemy odtworzyć stereotypową idylliczną scenkę bożonarodzeniową, którą mamy w głowach, a jednocześnie okrążyć wielkim łukiem upierdliwą ciotkę — mówi Cary Cooper, profesor psychologii i zdrowia w Lancaster University. — W dzisiejszych czasach rodziny nie spędzają ze sobą wiele czasu, więc taka sytuacja może przypominać małżeństwo z przymusu [...] Mama jest wkurzona, bo tata zapomniał kupić „odpowiednie nadzienie”. Pokręcona kuzynka gotuje się z wściekłości, bo jej wegańskie ciasto orzechowe wygląda fatalnie, a brat ma muchy w nosie, bo bratankowie biją się jego ulubionymi adidasami. [...] Jesteś przejedzona i masz kaca, już ci się skończyły pomysły na tematy miłych pogawędek, a dzieci są sflaczałe jak pęknięte baloniki, bo zrozumiały, że św. Mikołaj przyjdzie znowu dopiero za rok. Ściany wokół ciebie jak gdyby się zacieśniają [...] — Kłótnia dobrze robi — mówi prof. Cooper. — Oznacza, że rodzina nie jest ci obojętna i nie spędzasz z nią nudnych, uprzejmych godzin jak z obcymi ludźmi. Paradoksalnie może nawet was do siebie zbliżyć.

Gazeta Wyborcza troszczy się o handlowców:

Apel do klientów: Nie przehandlujcie pierwszej gwiazdki
Nie czekajmy ze świątecznymi zakupami do ostatniej chwili. Zróbmy je w Wigilię do 14, by sprzedawcy jak najszybciej mogli wrócić do swoich rodzin — apeluje Solidarność. Ale czy klienci posłuchają? [...] A jednak interes w Wigilię się kręci. Agnieszka Górka, kierowniczka Biedronki przy rondzie Starołęka, opowiada, że rok temu sklep w Wigilię przeżył oblężenie: — Odwiedziło nas 1,7 tys. klientów. To dużo, bo w powszedni dzień jest ich ok. 2,2 tys. A przecież w Wigilię pracujemy krócej. Najbardziej żal mi dziewczyn na kasach, zanim zamkniemy sklep, nie mają już na nic siły. A przecież muszą wrócić do domu i podać kolację.

Z kolei (również w Wyborczej) pan Jerzy Sawka wszem i wobec ogłasza:

Osobiście zrywam ze świąteczną tradycją
Wyzwoliłem się ze świątecznego terroru. Nie będzie żadnej wigilii, nie będzie lepienia pierogów z kapustą. Żadnych prezentów nie chcę i sam ich nie dam. Nie cierpię całej tej przedświątecznej krzątaniny, tysięcy ludzi w sklepach, poszukiwania prezentów, stania w kolejkach, sprzątania w domu, dylematów z wybieraniem podarunków. Już swoje odfajkowałem, jak dzieci były małe. Dla nich święta miały sens, bo był Mikołaj, były prezenty, była choinka, byli dziadkowie, wujkowie, ciotki. Teraz są dorosłe (lub prawie) i ja przez lata wtłaczałem je w rytuał, do którego — czułem przez skórę — stosunek mają podobny do mojego. [...] Uf, nie muszę łazić po sklepach. Nie będę trzymał w wannie tego nieszczęsnego karpia. Nie będę odtwarzał z CD kolęd, których pełnych słów nie znamy, a jedynie pierwsze zwrotki i refreny. Nie będę stroił choinki, a przede wszystkim nie będę się stresował. [...] Od teraz będę dawał prezenty komu i kiedy będę chciał, z rodziną i przyjaciółmi spotykał się wtedy, kiedy wszyscy będziemy mieli na to czas i ochotę. A specjalne święta urządzę sobie w czerwcu, bo bardzo lubię ten miesiąc.


Wyznania pana Sawki wcale mnie nie gorszą. Przeciwnie, uważam, że ma w stu procentach rację. Jeśli w centrum świąt Bożego Narodzenia nie ma Narodzin Boga-Człowieka, to kończy się to — musi się skończyć — właśnie tak. Ja też przez długie lata świąt Bożego Narodzenia serdecznie nie znosiłam. I podobnie w końcu zbuntowałam się. Przestałam brać udział w pseudobożonarodzeniowej farsie: ściskaniu się w tłumie w sklepach przybranych krasnoludami w czerwonych kubrakach i kolędami puszczanymi z megafonów nawet w toalecie, kupowaniu i dostawaniu nietrafionych prezentów, siedzeniu godzinami z krewnymi, których co prawda lubię, ale nasze światopoglądy są tak różne, że nie mamy o czym rozmawiać, myciu szafek od środka i malowaniu trawy na biało. Nie licząc skromnej, postnej kolacji, jedynym elementem świątecznym jest u mnie Pasterka. W święta odpoczywam, a w tym roku będę też pisać doktorat. I dopiero teraz, gdy wyrzuciłam to całe komercyjno-familijne opakowanie i zostawiłam tylko nagie (nomen omen) sedno, święta nabrały sensu.

Uważajcie na siebie, aby wasze serca nie były ociężałe wskutek obżarstwa, pijaństwa i trosk doczesnych, żeby ten dzień nie przypadł na was znienacka, jak potrzask. Przyjdzie on bowiem na wszystkich, którzy mieszkają na całej ziemi. Czuwajcie więc i módlcie się w każdym czasie, abyście mogli uniknąć tego wszystkiego, co ma nastąpić, i stanąć przed Synem Człowieczym.

czwartek, 15 grudnia 2011

Integralny styl życia

Dobrzy ludzie podrzucili mi ostatnio wywiad-rzekę, jaki z abp. Józefem Michalikiem przeprowadzili G. Górny i T. Terlikowski (Raport o stanie wiary w Polsce, Radom 2001), więc czytam i jak dotąd to, co ksiądz arcybiskup mówi, wydaje mi się bardzo trafne. A zatem kolejny cytat:

Ten sukces polskiego Kościoła [chodzi o dużą liczbę powołań kapłańskich] jest też mam takie wrażenie związany z faktem, że naszych księży wciąż widać. Sutanna czy koloratka to nadal element kapłańskiego stroju. W Hiszpanii czy Holandii, gdy księża zrezygnowali z tych atrybutów, gdy przestali być widoczni publicznie, liczba powołań od razu zaczęła spadać. Czy istnieje związek między tymi faktami?

Nie ma wątpliwości, że katolicka tożsamość kapłańska musi być uniwersalna. Musi przejawiać się we wszystkich elementach życia: myśleniu, mówieniu, zachowaniu, ale też w stroju duchownym. To trzeba bez przerwy przypominać świeckim i księżom. Zarazem trzeba mieć świadomość, że nie jest to wcale problem tak całkiem nowy. Już w XVI wieku Synod Łęczycki apelował do księży, by nosili strój duchowny. I ten apel trzeba stale ponawiać, bo w ten sposób pokazuje się, choćby młodym ludziom, że księdzem można być zawsze, że jest to integralny, całościowy styl życia, rozpoznawalny i będący świadectwem dla innych.

Ale księża i zakonnicy żalą się, że ludzie dziwnie na nich patrzą, gdy pojawiają się w sklepie czy na spacerze w stroju duchownym.

I bardzo dobrze, że patrzą. O to chodzi, żeby widzieli w nas księży, niezależnie od tego, jaki mają do nas stosunek. Tego zresztą nie trzeba się bać ani wstydzić. Gdy chodzę po Warszawie, gdzie ludzie mnie nie znają, zawsze mam na sobie sutannę lub przynajmniej koloratkę i bardzo często młodzi ludzie pozdrawiają mnie słowami Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus. To jest z ich strony całkowicie naturalne i spontaniczne. Ponadto oznaki wrogości wobec księży mogą stać się okazją do duchowej ofiary, znoszenia przykrości, ale i dania świadectwa swej tożsamości. To może stać się przyczyną refleksji, a nawet początkiem dialogu. Mam jednak wrażenie, że zdecydowanie częściej ten opór przed noszeniem kapłańskiego stroju to rezultat zwyczajnego lęku lub wstydu przed własnym kapłaństwem. A to nie przyciąga młodych.

środa, 14 grudnia 2011

Taka wiara opaskudzi człowieka

„Taka wiara, że post, jak nie ma co jeść, a święto, jak nie ma co robić — to zawsze opaskudzi człowieka, co z nią żyje”.

Tak mówi jeden z bohaterów powieści „Czahary” Marii Rodziewiczówny, prawosławny Białorusin Kasjan, o religii innej bohaterki książki, ewangeliczki. Ten bonmot Kasjana (jeden z wielu rewelacyjnych bonmotów, bo Kasjan to niewątpliwie najciekawsza postać „Czaharów”) miałam w głowie podczas całego tygodnia rekolekcji ignacjańskich u jezuitów w Częstochowie. Bardzo dobre rekolekcje — wiadomo, jezuici to sprawdzona marka: cisza, sprawny mechanizm organizacyjny, wysoki poziom punktów. Ale... jest jeden problem: kuchnia. Trwa Adwent. Tymczasem z wyjątkiem piątku wszystkie posiłki są oparte na mięsie i wędlinach (zresztą najbardziej niezdrowych — wieprzowych). Nie ma żadnej możliwości zachowania postu z wyjątkiem niejedzenia przez ponad tydzień niczego poza chlebem, ziemniakami, kapustą i plasterkiem białego sera (dżemu też z reguły nie ma).
Wyjątku nie przewidziano nawet dla 2 księży grekokatolickich z Białorusi i Ukrainy, którzy są z nami, a którzy mają teraz, o ile wiem, post filipowy, wykluczający wszelkie produkty zwierzęce i cały nabiał. A w Kościołach wschodnich post to post, a nie zabawa. Można było najwyżej przed turnusem zgłosić, że się jest na diecie. Ale ja nie jestem na diecie. Nie jestem chora. Zresztą niewiele by to pomogło — wyżywienie „dietowe” różni się od „niedietowego” tylko tym, że niektóre wędliny wieprzowe są zastąpione drobiowymi, a obiadowa wieprzowina smażona — duszoną.
Trzeciego dnia rekolekcji słuchamy nagranej konferencji ojca Józefa Augustyna. Ojciec Augustyn mówi:
„Jeśli w miłości brakuje ofiary, staje się ona tylko uczuciem, zmiennym i nietrwałym. Niektórzy wierni błędnie odczytali zniesienie zbyt rygorystycznych przepisów, które narosły w Kościele przez wieki. W efekcie wiara za mało nas kosztuje i dlatego nie ma większego wpływu na nasze życie”.

To mnie zachęca do zwrócenia się z prośbą o bardziej postne wyżywienie. Jednak prośba o dżem czy cokolwiek innego niż wędlina nie przynosi efektu. Życzliwy kierownik duchowy zwraca uwagę, że przecież przepisy kościelne są zachowywane i nie muszę wcale bardziej pościć. Albo mogę potraktować jako umartwienie jedzenie mięsa. A skoro już się tak bardzo upieram, to proponuje mi niejedzenie cukierków. Tia... Kiedy byłam dzieckiem, czyli za życia kardynała Wyszyńskiego, niejedzenie cukierków w poście proponowano małym dzieciom, których post nie obowiązywał. A teraz „asceza cukierkowa” zupełnie na serio wskazywana jest dorosłym jako podstawowa (oprócz nieużywania internetu) forma umartwienia w Adwencie i Wielkim Poście. Słyszałam to już z wielu kapłańskich i kaznodziejskich ust. Cały świat dziecinnieje, więc katolicy też. Czemu nie.
Nie chodzi mi o wytykanie palcem. Z podobnymi sytuacjami, jak ta w Częstochowie, spotykałam się wcześniej. Niestety szkodliwa, tucząca i ciężkostrawna wieprzowina trzy razy dziennie przez sześć dni w tygodniu stała się w Polsce powszechną normą kulturową, spod której jest równie trudno uciec jak od przymusu picia towarzyskiego. Na przykład w pewnym klasztorze mniszek, do którego jeździłam kiedyś na prywatne dni skupienia, nie pozwalano mi zachowywać postu w poniedziałki i środy wraz z siostrami, lecz specjalnie gotowano dla mnie mięso, bo byłam gościem. I powiedziano mi, że prosząc o odstępstwo od zwyczaju, powoduję tylko zamieszanie i kłopot. Tam też mi radzono, abym jako post traktowała jedzenie mięsa.
Do tego, że w klasztorach jem znacznie lepiej niż w domu, zdążyłam się już przyzwyczaić. Jednak brak możliwości zamówienia postnego wyżywienia w Adwencie (choćby na życzenie) w zakonnym domu rekolekcyjnym jest dla mnie przykrym zgrzytem. Razi mnie to tym bardziej, że święty Ignacy Loyola kładł wielki nacisk na umartwienia podczas odprawiania Ćwiczeń Duchownych.
Zapewne niektórzy tradycyjnie zarzucą mi pychę i wyższość. Przecież obecne przepisy kościelne, wyznaczające minimalne wymogi w zakresie postów, nie zostały złamane. Jednak to nie jest pycha. Chcę tylko, jak wszyscy chrześcijanie przez niemal dwadzieścia wieków, a Kościoły wschodnie do tej pory, móc oczekiwać przyjścia Pana (czy uczestniczyć w rekolekcjach zamkniętych) poszcząc, w wyrzeczeniu. Zwłaszcza gdy rozważam Mękę Pańską (III tydzień „Ćwiczeń”). I nie chcę się czuć w zakonnym czy rekolekcyjnym refektarzu jak na komunistycznej stołówce.
Oczywiście poradziłam sobie. Nie umiera się od jedzenia przez tydzień chleba z twarogiem i ziemniaków z kapustą. Przeciwnie, czułam się zapewne lepiej niż wszyscy pozostali — podobnie jak Daniel, gdy odmówił jedzenia potraw ze stołu króla babilońskiego :) Nie chodzi też o wytykanie palcem tego czy innego zakonu czy klasztoru. Na przykład w obecnie obowiązujących adwentowych tekstach Liturgii Godzin udało mi się znaleźć jak dotąd tylko jedno miejsce, gdzie w ogóle jest mowa o jakimkolwiek wyrzeczeniu czy umartwieniu (jutrznia wtorku I i III tygodnia, prośba „Dopomóż nam przynosić godne owoce pokuty”). Problem jest zatem szerszy: w ostatnich dziesięcioleciach w Kościele łacińskim zanikła kultura pokuty, umartwienia i ascezy. A bez tego naprawdę nie da się robić chrześcijaństwa. Zostaje pusta wydmuszka. I sądzę, że albo rzymscy katolicy nawrócą się w sprawie postów (a także przestaną traktować liturgię jako obowiązek do odwalania byle łatwiej i byle szybciej), albo Kościół łaciński zaniknie — tak jak tyle innych Kościołów, w których zamarł duch pokuty, wyrzeczenia i ofiary. A wraz z nim miłość. Ojciec Józef Augustyn jak zwykle ma rację.
I nie on jeden o tym mówi. Oto cytat z niedawno opublikowanego wywiadu-rzeki z arcybiskupem Józefem Michalikiem:
Dziennikarz: Zapytałem uczestników [panelu nt. tożsamości księdza, gdzie wspomniano umartwienia św. Jana Marii Vianneya]: „Czy nie powinniście, wy księża, także obecnie podejmować takie umartwienia?”. Wówczas znany, medialny, nowoczesny ksiądz wybuchnął: „Nie po to przeszliśmy Sobór, żeby teraz się umartwiać”. Choć spotkał się potem z mocnym odporem, to jednak mam wrażenie, iż jego styl myślenia jest bardzo popularny wśród pewnej części duchowieństwa, uznającej, że dość już ascezy, pokuty, umartwienia.
Abp Michalik: I to jest początek raka, który będzie toczył Kościół, jeśli się z nim nie uporamy. Nie wolno nam oddzielać ascezy od wiary i modlitwy, wyrzeczeń od życia, bo to w istocie skazuje na obumarcie życie duchowe chrześcijanina. Trzeba wrócić do starych, wypróbowanych przez stulecia zasad i zwyczajów. Jeśli, ograniczając się, nie ukierunkowujemy naszego życia, to skazujemy się na życiowy dramat. Każde ukierunkowanie jest ograniczeniem. Dotyczy to nie tylko życia duchowego, lecz także innych dziedzin. Każdy ogrodnik musi przycinać gałęzie, aby drzewo lepiej rosło i dawało więcej owoców. W świetle Ewangelii każde ukierunkowanie na Boga jest zarazem nieodłącznie związane z ukierunkowaniem na drugiego człowieka. W tym tkwi właśnie klucz do ludzkich serc.

Amen :)

Nowe odkrycia biblijne i coś

I niech ktoś powie, że biblistyka się nie rozwija... Oto nowa wersja upadku pierwszych ludzi:
„Któż ci powiedział, że jesteś nagi? Czy może zjadłeś z drzewa, z którego ci zakazałem jeść?” Mężczyzna odpowiedział: „Niewiasta, którą postawiłeś przy mnie, dała mi owoc z tego drzewa, i zjadłem”.
Wtedy Pan Bóg rzekł do niewiasty: „Dlaczego to uczyniłaś?” Niewiasta odpowiedziała: „Mąż mnie zwiódł, i zjadłam”.

Tak w każdym razie odczytał kleryk na mszy o 12.00 w dniu 8 grudnia u dominikanów w Krakowie. W Krakowie w ogóle były chyba wtedy wyjątkowe warunki biometeorologiczne, bo z kolei na roratach (jak mi doniesiono przez ludzi Chloe) można było się dowiedzieć od diakona czytającego Ewangelię (zresztą nie tę, co trzeba), że:
Między narodzonymi z niewiast nie ma większej od Jana.

Ale żeby było sprawiedliwie, kamyczek do ogródka pallotynów. Odmawiam sobie dziś spokojnie nieszpory (I tom Liturgii Godzin, ten poprawiony, Pallottinum 2006, s. 807), aż tu nagle...
Ci, którzy we łzach sieją,
żąć będą w radości.
Idą i płaczą niosąc ziarno na zasiew,
lecz powrócą z radością niosąc swoje stopy.

To wszystko pobudza moją wyobraźnię teologiczną oraz wprawia w dobry humor. Tym bardziej, że dzisiaj (14 grudnia) obchodzimy wspomnienie liturgiczne nie tylko Jana od Krzyża, o którym wszyscy słyszeli, lecz także równie fajnego, choć prawie nikomu nie znanego świętego Wenancjusza Fortunata, żyjącego w VI wieku autora wielu poematów religijnych i hymnów liturgicznych, między innymi hymnu z nieszporów Tempore Passionis Vexilla Regis (Sztandary Króla się wznoszą) oraz spopularyzowanego dzięki ślicznej muzyce Pawła Bębenka „Jaśnieje krzyż chwalebny”. Był dla Kościoła łacińskiego tym, kim dla chrześcijaństwa wschodniego jest święty Roman Melodos.

niedziela, 27 listopada 2011

Uwaga! Przebywanie w pobliżu kościoła grozi śmiercią lub kalectwem

Nigdy nie chodzę na mszę do przypadkowych i nie sprawdzonych wcześniej kościołów, bo wiem, że może to grozić kalectwem (słuchu) albo śmiercią (duchową), ale dzisiaj zmuszona niezależnymi okolicznościami poszłam na mszę do kościoła Wszystkich Świętych na pl. Grzybowskim w Warszawie (dane podaję świadomie). Trafiłam na mszę dla dzieci (normalnie uciekam od nich jak diabeł od święconej wody), ponieważ na tablicy nie umieszczono żadnego ostrzeżenia dla wiernych o słabszej konstrukcji psychicznej. W prezbiterium schola dziewczynek z gitarami, szczegóły typowe i nieciekawe. Ale nie brakowało również specialites de la maison:
1. Werset Alleluja został zapodany jako seksualna melorecytacja w stylu "Je t'aime" Serge'a Gainsbourga i Jane Birkin z równie seksualnymi chórkami a la zbliżanie się do orgazmu jako akompaniamentem.
2. Podczas kazania ksiądz prezentował flaszkę szampana, bo chciał dzieciom wbić w pamięć, że adwent rozpoczyna nowy rok liturgiczny (był to główny temat kazania oprócz tego, że mają chodzić na roraty).
3. Podczas prefacji zauważyłam, że facet w świeckim garniturze i komży otwiera tabernakulum z Najświętszym Sakramentem i manipuluje z kielichami z konsekrowanymi komunikantami i hostią. Nie miałam niestety możliwości zapytać, czy ma celebret.
Dla powrotu do równowagi umysłowej i emocjonalnej przetłumaczyłam w dwie godziny nowy, piękny dokument Urzędu ds. Papieskich Celebracji Liturgicznych, poświęcony modlitwom apologetycznym podczas Mszy. Będziecie mogli go wkrótce przeczytać na stronie Nowego Ruchu Liturgicznego.
Ps1. Ciepłe pozdrowienia dla blogera Kronika Novus Ordo.
Ps2. Obrazek pochodzi ze strony pt. Bareizmy wiecznie żywe.

piątek, 25 listopada 2011

Utracona cześć Katarzyny Aleksandryjskiej

Święta Katarzyna Aleksandryjska, dziewica i męczennica, która poniosła śmierć w czasie prześladowań cesarza Maksencjusza na przełomie III i IV wieku, była przez wieki jedną z najbardziej czczonych świętych chrześcijańskich. Zaliczano ją do tzw. 14 świętych wspomożycieli (oprócz Krzysztofa, Barbary, Jerzego, Błażeja, Cyriaka, Małgorzaty, Dionizego, Wita, Idziego, Pantaleona, Achacego, Eustachego i Erazma) i przyzywano jej orędownictwa w bólach gardła i głowy; jest patronką wielu miejscowości i grup zawodowych (w tym kolejarzy).

Jej wizerunki w starych kościołach są bardzo częste — można ją rozpoznać po kole, na którym ją łamano. Jedno z najbardziej popularnych przedstawień średniowiecznych łączy Katarzynę z trzema innymi sławnymi dziewicami-męczennicami jej czasów: Barbarą, Dorotą i Małgorzatą. Gotyckie ołtarze Czterech Świętych Dziewic znajdowały się w wielu kościołach. To właśnie one (ewentualnie zamiast Małgorzaty jest Cecylia lub Łucja). Niektóre z tych ołtarzy przetrwały do dziś (na ilustracji skrzynia główna ołtarza szafowego z Grabowa Królewskiego z ok. 1375 r., jednego z najstarszych w Europie, przechowywana w Muzeum Archidiecezjalnym w Poznaniu).

Także na chrześcijańskim Wschodzie Katarzyna cieszy się „od zawsze” wielką czcią. Tym większą, że jej relikwie znajdują się w sławnym klasztorze na Synaju. W tradycji wschodniej Katarzynie przysługuje ekskluzywny tytuł Wielkomęczennicy.

Dzień świętej Katarzyny Aleksandryjskiej przypada 25 listopada. W liturgii rzymskiej było to dawniej święto III klasy — ranga ta odpowiadała mniej więcej obecnemu wspomnieniu obowiązkowemu. Niestety, mimo ciągłego, żywego kultu święta Katarzyna nie przetrwała szału upraszczania i reformowania liturgii, który ogarnął Kościół łaciński po Soborze Watykańskim II. Została wyrzucona z kalendarza liturgicznego; nie przyznano jej nawet wspomnienia dowolnego. W czterotomowym brewiarzu kapłańskim nie ma o niej wzmianki.

Dwadzieścia lat temu wyznaczono zaś na 25 listopada w diecezjach polskich wspomnienie dowolne bł. Marii Franciszki Siedliskiej, jednej z niezliczonych XIX-wiecznych założycielek zakonów, beatyfikowanych przez Jana Pawła II.

Jako produkt liturgii posoborowej, przed długi czas nie wiedziałam nawet, kiedy przypadał dzień świętej Katarzyny. W końcu powiedzieli mi o tym zaprzyjaźnieni kolejarze, którzy obchodzą wtedy swoje święto i usunięcie ich patronki z kultu liturgicznego szczególnie ich boli.

Jednak dzisiaj mój nastrój się poprawił. Doczytałam się, że watykańska Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów przypomniała sobie w końcu o świętej Katarzynie i po czterdziestu latach „odstawki” wprowadziła możliwość obchodzenia jej wspomnienia dowolnego. Lepszy rydz niż nic. Teksty znajdują się w dodatku do zeszłorocznego wydania brewiarza. Uwzględniła je już Internetowa Liturgia Godzin, natomiast na rozpowszechnienie tej informacji wśród proboszczów trzeba będzie zapewne poczekać; przeszłam się dzisiaj po kilku kościołach w centrum Krakowa i wszędzie obowiązywał dzień powszedni.

Dowiedziałam się też od zaprzyjaźnionego kleryka dominikańskiego, że święta Katarzyna Aleksandryjska jest jedną z patronek kaplicy braci studentów w klasztorze krakowskim. Sądziliśmy, że jest to zapewne pomyłka, gdyż wszystkie pozostałe wizerunki przedstawiają świętych dominikańskich. Brakuje wśród nich Sienenki i najwyraźniej zamiast niej „na krzywy ryj” cześć odbiera Katarzyna Aleksandryjska. Pomyślałam sobie: I dobrze — niech wynagrodzi jej to choć w części brak kultu liturgicznego po Soborze. Jednakże ojciec Wojtek Gołaski po przeczytaniu tego posta nadesłał mi z Estonii następującą wiadomość:


Witam! Św. Katarzyna Aleksandryjska jako patronka kaplicy studentatu to niekoniecznie pomyłka. Jest to święta, która w początkach zakonu była przez dominikanów szczególnie czczona. Jej poczesne wśród świętych ważnych dla zakonu łączone jest z charyzmatem mądrościowym tego ostatniego. Św. Katarzyna była znakiem szczególnego miejsca studium w dominikańskim życiu. Możliwe, że do odsunięcia w cień Katarzyny Aleksandryjskiej w dominikańskich duszach przyczynił się rosnący kult jej dominikańskiej już imienniczki ze Sieny, który po ludzku przyćmił wcześniej wzywaną patronkę. Patronką ufundowanego w XIV wieku przez dominikanów z Danii klasztoru dominikańskiego w Tallinie była właśnie św. Katarzyna Aleksandryjska. Gdy dominikanie powrócili do Tallina w 1996 roku (z prowincji polskiej; była to już trzecia misja, trwająca do dziś; druga miała miejsce w 1 poł. XIX w. i była dziełem prowincji litewskiej), zresztą w bezpośrednie sąsiedztwo swoich starych czternastowiecznych murów, nowy klasztor oddali jednak pod patronat św. Katarzyny ze Sieny, co można uznać za przykład wspomnianego wcześniej zjawiska.

sobota, 19 listopada 2011

Spełnią się wszystkie ich pragnienia

Życie wieczne polega nadto na doskonałym zaspokojeniu pragnień. Każdy zbawiony otrzyma tam więcej, niż spodziewał się i pragnął. Żadne ze stworzeń nie może zaspokoić pragnienia człowieka. Jedynie Bóg może je nasycić i nieskończenie przewyższyć. [...] Ponieważ zaś święci w swojej ojczyźnie w sposób doskonały będą posiadać Boga, wynika stąd jasno, że spełnią się wszystkie ich pragnienia, a chwała przewyższy nawet to, czego się spodziewają. Dlatego Pan mówi: «Wejdź do radości twego Pana». [...]
Wszystko bowiem, co przynosi radość, tam się znajduje w obfitości. Jeśli pożąda się szczęścia, tam znajduje się najwyższe i doskonałe szczęście, ponieważ wywodzi się ono od Boga, który jest najwyższym dobrem: «Rozkosz na wieki po Twojej prawicy».
Życie wieczne polega również na radosnej wspólnocie świętych. Będzie to wspólnota dająca niezrównane szczęście, bo każdy będzie posiadał wszystkie te dobra, które są udziałem wszystkich innych świętych. Każdy zaś będzie radował się szczęściem drugiego jak swoim własnym, bo każdy będzie miłował drugiego jak siebie samego. W ten sposób radość każdego stanie się tak wielka, jak wielka będzie radość wszystkich”.
Tyle święty Tomasz. Nie mogę się już doczekać :)

środa, 9 listopada 2011

Czy księża są przyczyną sekularyzacji i co z tego wynika?

I. O gwałtownej sekularyzacji krajów Europy Zachodniej, w wyniku której stały się one w ostatnich kilkudziesięciu latach krajami postchrześcijańskimi, mówi się, że w dużym stopniu przyczynili się do niej księża, którzy wskutek niewłaściwej recepcji dokumentów Soboru Watykańskiego II i reformy liturgicznej początku lat 70. przestali wykonywać tradycyjne praktyki pobożne (takie jak adoracja Najświętszego Sakramentu, spowiedź indywidualna, procesje, częsta Eucharystia itp.) i przekonali wiernych świeckich, że są one przeżytkiem.

Często stawiana jest teza, że podobna jak wcześniej na Zachodzie sekularyzacja następuje w Polsce. Wydaje się, że ostatnio to zjawisko przyspiesza, a 10% głosów dla agresywnie antyklerykalnego ugrupowania Ruchu Palikota w ostatnich wyborach parlamentarnych jest jego czytelnym symbolem.

Dyżurnym powodem sekularyzacji, wymienianym przez media katolickie, jest konsumpcjonizm Polaków. Z kolei media antykatolickie chętnie powołują się na winy hierarchii kościelnej — upolitycznienie, reakcję na katastrofę smoleńską, ustanawianie nieformalnych, wywindowanych cen minimalnych za sprawowanie sakramentów i pogrzebów, skandale majątkowe związane z odzyskiwaniem majątków zabranych przez komunistów i Funduszem Kościelnym, tuszowanie wypadków pedofilii wśród księży itp. Do tych spraw, wałkowanych z upodobaniem przez media, nie będę się odnosić. Interesuje mnie raczej kwestia zaniku pobożności i ewentualnego wpływu księży na sekularyzację wiernych świeckich.

Słyszałam wielokrotnie, że księża krytykowali i wyśmiewali ludzi świeckich (głównie kobiety, oczywiście) spędzających wiele czasu na modlitwie w kościele — i robili to nawet na kazaniach. W twierdzeniu, że kobiety powinny zajmować się w domu mężem, a nie spędzać czas na modlitwach w kościele, lubował się na przykład ojciec Joachim Badeni, mocno lansowany kaznodzieja dominikański. Zetknęłam się też z wypadkami, kiedy księża odmówili zorganizowania nabożeństwa na prośbę wiernych świeckich, choć istniały możliwości lokalowe i personalne — nieszporów niedzielnych, wystawienia Najświętszego Sakramentu czy nabożeństw ku czci świętych w dniu ich wspomnienia liturgicznego, nawet jeśli ich relikwie przechowywane były w danym kościele (sic!).

Znajomi zakonnicy mówią mi, że nie będą chodzić w habicie po ulicy, bo nie mają ochoty się spotkać z jakimiś negatywnymi reakcjami. „Kto się do mnie nie przyzna przed ludźmi...” A dawniej ludzie szli na śmierć czy tortury dla krzyża czy habitu! I jeszcze dziś idą na przykład w Pakistanie, jak Asia Bibi (trzeba podpisywać, to pilne: http://www.gpch.pl/index.php/akcje/48-akcje-wsparcia/575-pomoz-uwolnic-asie-bibi) czy Ayman Nabil Labib (http://www.fronda.pl/news/czytaj/tytul/17-latek_zamordowany_za_krzyz_na_reku__16556).

Przekonana była zatem, że tak samo jak wcześniej na Zachodzie, przyczyną obecnej sekularyzacji w Polsce w dużej mierze są księża. Zarówno pod względem utraty pobożności, jak i pod względem komercjalizacji i przyjmowania konsumpcyjnego stylu życia. Podobne opinie wyrażało również kilku moich znajomych księży.

II. Jednakże po przemyśleniu sprawy zmieniłam zdanie. Obecnie sądzę, że księża nie są przyczyną sekularyzacji; są taką samą jej ofiarą jak świeccy — a jedyna różnica jest taka, że w ich wypadku konsekwencje są znacznie bardziej szkodliwe, gdyż pociągają za sobą wiernych świeckich. Oczywiście owce idą za pasterzem, to niewątpliwe. Jednak przyczyny obecnej sekularyzacji społeczności katolickiej w Polsce leżą głębiej i wszystkie mają charakter duchowy. Widzę trzy główne takie przyczyny: brak miłości; brak Ducha Świętego; brak myślenia o śmierci i życiu wiecznym, powodujący w efekcie koncentrację na doczesności i upodobnienie się Kościoła do ideologii socjalistycznych (doczesnego zbawienia).

1. Pierwszym powodem jest brak miłości — dającej motywację, siłę i odwagę do wszelkiego działania. Tekst świętej Teresy od Dzieciątka Jezus, który jest czytany w Godzinie Czytań z jej wspomnienia 1 października, to locus classicus: „Jedynie miłość porusza członki Kościoła i gdyby ona wygasła, apostołowie nie głosiliby już Ewangelii, męczennicy nie przelewaliby już krwi”.

2. Kolejnym powodem jest moim zdaniem brak należytego „miejsca” Ducha Świętego w duchowości Kościoła zachodniego, łacińskiego. Kładzie on większy nacisk na organizację, przepisy, hierarchiczność, prawo, natomiast działanie Ducha Świętego jest w nim troszkę na dalszym planie. Właśnie z powodu tego różnego zabarwienia duchowego Kościołów wschodniego i zachodniego mówi się o nich czasami w teologii jako o Kościele „Janowym” (gdzie św. Jan Apostoł jest symbolem działania charyzmatycznego i głębokiej kontemplacji) i „Piotrowym”, o ścisłej organizacji i widocznej hierarchiczności. Jest to oczywiście pewne uproszczenie, ale wskazuje na pewien istotny moment.

Prawosławny patriarcha Antiochii Ignacy (Hazim) z Lattaki mówił kilkadziesiąt lat temu o Duchu Świętym w bardzo podobny sposób, jak święta Teresa od Dzieciątka Jezus o miłości: „Bez niego Bóg jest daleko, Chrystus należy do przeszłości, Ewangelia jest martwą literą, Kościół — zwyczajną organizacją, władza — dominacją, misja — propagandą, kult — wspomnieniem, a postępowanie chrześcijańskie — niewolniczą moralnością. Ale w Nim, poprzez nieodłączone ludzkie współdziałanie, świat dźwiga się i jęczy w bólach porodu Królestwa, człowiek zmaga się przeciwko «ciału», Chrystus zmartwychwstały jest tuż obok, Ewangelia jest mocą kształtującą życie, Kościół — znakiem wspólnoty trynitarnej, władza — wyzwalającą służbą, misja — Pięćdziesiątnicą, liturgia — uobecniającą anamnezą i antycypacją, działanie ludzkie doznaje łaski przebóstwienia. Duch Święty sprawia, że nadchodzi Paruzja w sakramentalnej i pełnej mistycznego realizmu epiklezie, powoduje do istnienia, mówi przez proroków, włącza wszystko w dialog, sam będąc «rozlany w sercach» tworzy wspólnotę, pociąga ku powtórnemu przyjściu. On jest «Panem i dawcą życia»”.

Wypowiedź arcybiskupa Ignacego wskazuje moim zdaniem na główną przyczynę kryzysu, obumierania duchowego zachodniego i polskiego katolicyzmu. Gdy nie ma Ducha — liturgia zamienia się w formalną sztampę, która tak mocno odcisnęła się na liturgii przedsoborowej (ten formalizm za przyczynę kryzysu liturgicznego uważa m.in. liturgista Cesare Giraudo, wspomina o nim także papież Jan Paweł II w encyklice Ecclesia de Eucharistia). Duch jest Ogniem i daje życie — bez niego wszystko jest zimne i martwe. I taki jest też obecny Kościół, mimo całej radosnej posoborowej „inwencji twórczej” (więcej na ten temat pisze ojciec Mauro Gagliardi, konsultor Urzędu ds. Papieskich Celebracji Liturgicznych w tekście „Przestrzeganie norm liturgicznych a ars celebrandi”, dostępnym po polsku na stronie Nowego Ruchu Liturgicznego).

Słowa, symbole tracą sens. Usiłujemy przypodobać się światu. Nie mamy odwagi, by być znakiem sprzeciwu. Ksiądz Andrzej Draguła zwrócił uwagę, że orzeczenie trybunału w Strasburgu, że krzyż może wisieć w szkole, bo jest „symbolem biernym”, jest miażdżące dla chrześcijaństwa. Krzyż ma być symbolem aktywnym, ma drażnić, ma być głupstwem dla pogan i zgorszeniem dla żydów, a nie dekoracją, której nikt nie zauważa. Ale to większość z nas, katolików, tak się zachowuje, że krzyż jest często tak postrzegany. Podobnie nierozumny (jak obecnie łagodnie tłumaczony jest w obecnych tłumaczeniach liturgicznych wyraz stultus) komentarz „broniący” krzyża przez rozmywanie jego znaczenia wygłosił niedawno na ten temat na Uniwersytecie Kard. Stefana Wyszyńskiego abp Gianfranco Ravasi.

Jesteśmy letni i jeśli się nie nawrócimy, grozi nam to, co Kościołowi w Laodycei: „Znam twoje czyny, że ani zimny, ani gorący nie jesteś. Obyś był zimny albo gorący! A tak, skoro jesteś letni i ani gorący, ani zimny, chcę cię wyrzucić z mych ust”. Pragnienie zawarcia rozejmu z „tym światem” przez nienarażanie się mu przyniesie bowiem odwrotne skutki. Jak niedawno zauważył trafnie Paweł Lisicki w komentarzu pt. „Korzenie polityki antyklerykalnej”, opublikowanym w „Rzeczpospolitej”: „Im Kościół bardziej upodabnia się do świata, im bardziej rezygnuje z tego wszystkiego, co go wyróżniało — osobnego języka, liturgii, obyczajów — tym bardziej musi podlegać tym samym prawom co wszystkie inne instytucje. Dawne przywileje muszą zniknąć. Ba, im szybciej Kościół przystosowuje się do świata, tym większy jest napór, żeby ta różnica między sacrum a profanum całkiem znikła. I tym większa popularność nowych antyklerykalnych ruchów”.

3. Ostatni problem to brak myślenia o śmierci i życiu wiecznym. Czytelnym dla każdego przykładem tego trendu jest zastąpienie wypowiadanych przy sypaniu popiołem w środę popielcową słów „Prochem jesteś i w proch się obrócisz” słowami „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”. Wyparcie zaś świadomości rychłej i nieuchronnej śmierci powoduje koncentrację na doczesności i, w efekcie, upodobnienie się Kościoła do ideologii socjalistycznych (doczesnego zbawienia).

W dawnych czasach śmierć była stale obecna. Myślało i mówiło się o niej ciągle, a istotnym elementem duchowości były „podręczniki dobrej śmierci” zawierające odpowiednie modlitwy, sposoby przygotowania się do pobożnego umierania, a nawet ćwiczenie go „na sucho”. Było to oczywiście wywołane kruchością ziemskiej egzystencji w czasach, gdy toczyły się ciągłe wojny, a medycyna była w powijakach. Obecnie jednak przesadza się w drugą stronę. W Kościele pojawiła się koncentracja na doczesności; jest ona widoczna nie tylko w komercjalizacji i konsumpcjonizmie tak świeckich, jak i duchownych, lecz także w tekstach dokumentów kościelnych i liturgicznych.

Dobrym przykładem zupełnego odwrócenia perspektyw współczesnej mentalności katolickiej w porównaniu z ewangelicznym (i w ogóle nowotestamentalnym) nauczaniem na temat stosunku doczesnego i przyszłego świata jest 39 numer Konstytucji Duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes Soboru Watykańskiego II: „Słyszymy WPRAWDZIE, że na nic człowiekowi się nie przyda, jeśli cały świat zyska, a siebie samego zatraci. Oczekiwanie JEDNAK nowej ziemi nie powinno osłabiać, lecz ma raczej pobudzać zapobiegliwość, by uprawiać tę ziemię, na której wzrasta owo ciało nowej rodziny ludzkiej”. (przy okazji, cóż za socjalistyczne wyrażenie; potem zaś jest o postępie). Symbolem obecności tego nowatorskiego trendu językowo-teologicznego w liturgii jest dla mnie oracja jutrzni z poniedziałku IV tygodnia: „Ty powierzyłeś ludziom ziemię, aby własną pracą ją przekształcali, oddałeś także na ich usługi energię słońca, spraw, abyśmy dzisiaj pilnie pracowali...”. Podobnym duchem tchnie zresztą niedawno dodana V modlitwa eucharystyczna.

III. Nie zamierzam zakończyć na narzekaniu. Zadajmy pytanie, co możemy w tej sytuacji zrobić? Czy ja mam, czy ty masz na nią realny wpływ? Uważam, że tak. Każdy powinien działać, a nie oglądać się na innych. Jak powiedziała Matka Teresa z Kalkuty, „zło w Kościele to ja i pan”. Po ostatnich wyborach parlamentarnych moi krakowscy świeccy znajomi rozpoczęli na Facebooku akcję modlitwy różańcowej za Polskę. Niektórzy być może uznają to za śmieszne, ale ja tak nie sądzę. To ludzie, którzy do tej pory takich rzeczy nie robili. Nic wspólnego z moherem. I teraz mieli głębokie przekonanie, że tak trzeba. Moje natomiast propozycje są takie:

1. Trzeba modlić się o Ducha i do Ducha, żeby pojawiła się mądra, Boża miłość — nie emocje, które zanikają i mogą prowadzić do groźnych skutków, lecz miłość ogrzewająca ludzi zgodnie z Pawłowym „przygarniajcie siebie nawzajem”, uświęcająca, ciągnąca w górę, zapalająca gorliwość, dająca odwagę wychylania się i ryzykowania, zarażająca innych.

2. Trzeba czytać na temat Ducha Świętego. Można sięgnąć choćby do 3-tomowego dzieła o Duchu Świętym dominikanina Yves’a Congara „Wierzę w Ducha Świętego”, które powstało pod wpływem znajomości z Włodzimierzem Łosskim, wybitnym teologiem prawosławnym, autorem świetnej książki „Teologia mistyczna Kościoła Wschodniego”.

3. Trzeba często modlić się o nawrócenie siebie samego i innych, a także pościć za grzeszników i upadających — w tym otwartych wrogów Boga i chrześcijaństwa, jak Janusz Palikot, Roman Kotliński, Nergal i ich zwolennicy; księży, którzy porzucili lub planują porzucić kapłaństwo, szczególnie znajomych, itd. Szczególnie trzeba się modlić o nawrócenie ludzi aktywnie walczących o swobodną aborcję.

4. Trzeba prosić o przebłaganie dla nas, katolików, za winę zgorszenia, które spowodowaliśmy, i o ratunek Boży dla ludzi, którzy zostali wrogami Kościoła w wyniku zranienia i skrzywdzenia przez ludzi Kościoła. Wielu spośród najgorętszych wrogów Kościoła katolickiego i chrześcijaństwa w Polsce zostało nimi wskutek krzywd doznanych od ludzi Kościoła lub rozczarowania sprzecznością ich czynów z głoszoną nauką; o dużej skali tego zjawiska mówią mi znajomi duszpasterze. Jest to klasyczny grzech zgorszenia — spowodowanie swoim postępowaniem, że inny człowiek stał się gorszy.

5. Trzeba przywrócić mówienie o rzeczach ostatecznych człowieka, o śmierci i sądzie Bożym. O tym, że prawdziwe życie i szczęście czeka nas po drugiej stronie, ale wąska jest droga i ciasna brama, i wielu jest powołanych, a mało wybranych. Od ostatniego soboru Kościół niechętnie o tym mówi. Nie jest cool i nowocześnie mówić ludziom o grzechu i piekle, o odpłacie za swoje czyny, lepiej w kółko miło gawędzić o miłosierdziu Bożym. Take it easy i pełen luz. A tymczasem Bóg jest także sędzią sprawiedliwym, a na końcu czeka każdego z nas Sąd — i o tym też należy pamiętać. O niewłaściwym milczeniu pasterzy, jego przyczynach i skutkach mówili między innymi święty Augustyn i święty Grzegorz Wielki, a teksty te (dostępne w brewiarzu, w Godzinie Czytań z piątku XXIV tygodnia i soboty XXVII tygodnia) są niestety boleśnie aktualne.

„Prochem jesteś i w proch się obrócisz”. Wielką rolę do odegrania mają tu zakonnicy — zgodnie z nauczaniem Kościoła to oni są przecież powołani, aby swoją rezygnacją z wielu rzeczy doczesnych świadczyć przed ludźmi, że prawdziwa ojczyzna jest w niebie (por. choćby adhortację apostolską papieża Jana Pawła II Vita consecrata nr 26). Mają zatem zarówno najszersze możliwości, jak i największą odpowiedzialność, by przerwać trend dorabiania się i urządzania na tym świecie, który rozpowszechnił się w polskim Kościele.

Mocną świadomość realności i bliskości przyszłego, pełnego i szczęśliwego życia w obecności Bożej ma drugi generał dominikanów, błogosławiony Jordan z Saksonii, bezpośredni następca świętego Dominika, gdy pisze swojej przyjaciółce, błogosławionej Dianie Andalo, przeoryszy mniszek w Bolonii, żeby tak bardzo nie rozpaczała z tęsknoty za nim, bo w przyszłym życiu będą ciągle razem. Tego „wychylenia eschatologicznego” powinni się od Jordana uczyć nie tylko zakonnicy, lecz także każdy wierny świecki.